ANKARA (AA) – Ukrayna’da meydan olaylarından sonra 2014’te Batı yanlısı yönetimin işbaşına gelmesiyle Rusya ile Ukrayna arasında başlayan gerginlik Kırım’ın yasa dışı ilhakı ve Donbas’ta Rusya yanlısı ayrılıkçıların bağımsız bir yönetim oluşturması üzerine ilerledi.
Geçen yılın son aylarında Rusya’nın Ukrayna sınırlarına asker yığması, Ukrayna’nın da ülkenin doğusuna asker ve silah kaydırmasıyla gerginlik en yüksek düzeye ulaştı.
Rusya, NATO’nun doğuya genişlemesini gerekçe göstererek buna son verilmesini ve Ukrayna’nın NATO’ya alınmamasını istedi. Moskova, Rusya’ya yönelik güvenlik garantilerini içeren teklifini ABD ve NATO’ya gönderdi.
NATO ise Rusya’dan Ukrayna ve Batı sınırlarından Rus askerlerinin çekilmesine yönelik taleplerde ve yaptırım tehdidinde bulundu. Rusya’nın talepleri kabul görmedi.
Tüm görüşmelere ve yazışmalara rağmen Rusya ile Batı’nın Ukrayna konusundaki gergin ilişkilerine diplomasi çözüm bulamadı.
Rusya Devlet Başkanı Putin, 21 Şubat’ta Kremlin Sarayı’nda düzenlenen törenle sözde Donetsk Halk Cumhuriyeti ve Luhansk Halk Cumhuriyeti’nin bağımsızlığını tanıdı.
Putin sabahın erken saatlerinde Ukrayna’ya savaşı duyurdu
Putin, 24 Şubat sabahın erken saatlerinde televizyondan halka hitap ederek “Ukrayna’nın doğusundaki Donbas’a özel askeri operasyon” başlattıklarını duyurdu. Böylece Rusya’nın Ukrayna’ya savaşı başladı.
Ukrayna’ya yönelik başlattığı savaşın gerekçesini anlatan Putin, sözde ayrılıkçı yönetimlerin Rusya’dan askeri yardım talebinde bulunduğunu belirtti. Putin, “Operasyonun amacı sekiz yıldır Kiev rejimi tarafından istismara, soykırıma maruz kalan insanları korumaktır. Rusya Federasyonu vatandaşları da dahil olmak üzere sivillere karşı çok sayıda kanlı suç işleyenleri adalete teslim etmenin yanı sıra Ukrayna’nın Nazizm’den ve militarizmden arındırılması için çaba göstereceğiz.” dedi.
Putin’in kararı ile aynı dakikalarda Ukrayna’nın başkenti Kiev başta olmak üzere Harkiv, Mariupol, Mıkolayiv, Kramatorsk ve Odessa şehirlerinde sirenler çaldı ve art arda patlamalar oldu.
Ukrayna’ya üç taraftan Rus birlikleri girdi
Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Donetsk ve Luhansk bölgelerinden Kiev yönetiminin kontrolündeki bölgelere, aynı anda Rusya sınırından Harkiv, Sumi, Çernigiv bölgelerine, Belarus üzerinden Çernobil bölgesine girdi. Rus ordusu, Kırım üzerinden de Herson ve Melitopol bölgelerine doğru asker çıkardı. Rus hava indirme birlikleri Kiev yakınlarına paraşütlerle iniş yaptı.
Ukraynalı yetkililer, Rusya’nın Ukrayna’ya karşı geniş çaplı savaş başlattığını duyurdu. Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, hemen ülkede sıkıyönetim ilan etti. Ukrayna hava sahasını sivil uçuşlara kapattı. Rusya ile diplomatik ilişkileri kestiklerini açıkladı.
Rusya da Ukrayna ve Belarus ile olan batı sınırında hava sahasının sivil uçuşlara kapatıldığını, Azak Denizi’nde gemi nakliyelerinin askıya alındığını duyurdu.
Çernobil ve Zaporijya Nükleer Santralleri Rusların eline geçti
Rus ordusu 1986’da nükleer kazanın meydana geldiği Çernobil Nükleer Santrali ile Avrupa’nın en büyük nükleer santrali olan Zaporijya Nükleer Santrali’ni kontrol altına aldı.
Rus askeri birlikleri askeri altyapı tesislerini hedef aldı. Kiev’deki hedeflere yapılan saldırılarda siviller zarar gördü. Kiev yakınlarına kadar gelen Rus askeri birlikleri, Ukrayna güçleri ile Antonov uçak tesislerinin bulunduğu Gostomel hava üssünde yoğun çatışmalar gerçekleştirdi ve Ruslar üssün kontrolünü ele geçirdi.
Başkent Kiev, Harkiv ve Mariupol kuşatma altında
Ruslar, Kiev’i hem kuzeyden hem kuzeybatıdan hem de doğudan kuşattı. Zaman zaman şehirdeki Rus sabotaj ekiplerinin girişimleri başarısız kaldı. Kiev’in etrafında Rus askerleri kuşatma operasyonunu sürdürse de direnen Ukrayna güçleri karşısında şehri ele geçiremedi.
Rus ordusu bir süre sonra Ukrayna’daki stratejik bölgelere denizden, karadan ve havadan Kinjal ve Kalibr gibi uzun menzilli yüksek hassasiyetli silahları sık kullanmaya başladı. Rusya Savunma Bakanlığı, bu şekilde Lutsk ve İvano-Frankivsk askeri havaalanları, Lviv ve Jitomir’de yabancı paralı askerlerin bulunduğu merkezleri ve Kiev başta olmak üzere farklı şehirlerdeki cephaneleri ve füze savunma sistemlerini vurduğunu açıkladı. Ukrayna, bu saldırılarda sivillerin hayatını kaybettiğini ve yaralandığını duyurdu.
Bir yandan Donbas tarafından batıya doğru ilerleyişini sürdüren Rus askeri birlikleri Kiev dışında Rusya’ya sınır olan Harkiv şehrini de kuşatma altına aldı. Uzun süren çatışmalar ve bombalamaların yaşandığı Harkiv şehrini Ruslar kuşatmaya alsa da kontrol altına alamadı.
Diğer yandan Ruslar bir ay içerisinde Azak Denizi’ne kıyısı olan stratejik şehirleri ele geçirmek için yoğunlaştı. Berdyansk liman şehrini ele geçiren Rus askeri birlikleri, Ukrayna’nın Azak Denizi’ndeki en önemli liman şehirlerinden Mariupol’u kuşattı. Ukraynalı güçlerle uzun süren çatışmaların yaşandığı şehri hala tam olarak ele geçiremeyen Rus güçleri, liman kısmının kontrolünü ele aldı. Böylece Rusya, Ukrayna’nın Azak Denizi ile olan kıyısını tamamen ele geçirdi.
Ukrayna güçleri de sözde ayrılıkçıların kontrolü altındaki Donetsk ve Luhansk bölgelerine saldırılar düzenledi. Çatışmalarda sivil kayıplar da yaşandı.
Rusya ölen sivil ve asker sayısını açıklamıyor
Rusya Savunma Bakanlığı, bugüne kadar Ukrayna ordusuna ait 261 insansız hava aracı, 163 çok namlulu roketatar, 204 hava savunma füze sistemi, 1587 tank ve zırhlı araç, 636 obüs ve havan topu, 1397 özel askeri aracı imha ettiğini bildirdi. Rus ordusunun daha önce Ukrayna ordusuna ait savaş uçaklarının tamamına yakınını da yok ettiği ifade edilmişti.
Rus yetkililer bugüne kadarki Rus ve Ukrayna asker kayıplarına ilişkin herhangi bir rakam açıklamadı.
Ukrayna: 15 bin 800 Rus askeri öldü
Ukrayna Genelkurmay Başkanlığının verilerine göre, savaş boyunca Rus ordusundan yaklaşık 15 bin 800 asker öldürüldü. Ruslara ait 108 uçak, 124 helikopter, 530 tank, 1597 zırhlı araç, 280 top, 82 roketatar sistemi ve 47 hava savunma sistemi imha edildi. Rus güçleri 1033 araç, 4 hafif sürat teknesi, 72 yakıt aracı ve 50 insansız hava aracını da kaybetti.
3 milyondan fazla Ukraynalı mülteci oldu, 1035 sivil hayatını kaybetti
Rusların saldırılarında ve karşılıklı çatışmalarda siviller zarar gördü. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliğince (BMMYK) yapılan açıklamaya göre, savaştan dolayı 24 Şubat-23 Mart’ta yarıdan fazlası Polonya’ya olmak üzere Ukrayna’dan 3 milyon 674 bin 952 mültecinin komşu ülkelere geçti.
Birleşmiş Milletlere (BM) bağlı Uluslararası Göç Örgütü (IOM), Ukrayna içinde de yaklaşık 6,5 milyon sivilin yerinden edildiğini aktardı.
BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliğine göre ise Rusya-Ukrayna savaşında 24 Şubat-23 Mart’ta en az 1035 sivil hayatını kaybetti, 1650 sivil yaralandı.
Rusya ile Ukrayna ateşkes müzakerelerinden sadece sivillerin tahliyesi kararı çıktı
Savaş devam ederken Rusya ve Ukrayna tarafı ateşkes sağlanması için 28 Şubat’ta Belarus’taki Ukrayna sınırında ilk müzakere yapıldı. Daha sonra Belarus’un Brest şehrinde müzakereler 2 tur daha yapıldı, ardından iki taraf müzakerelere çevrim içi devam etme kararı aldı.
Bugüne kadar her iki taraf çatışma bölgelerinden sivillerin tahliyesi için insani yardım koridorları konusunda anlaşabildi. On binlerce sivil bu koridorlardan hem Ukrayna’nın farklı şehirlerine hem de Rusya tarafına tahliye edildi.
Rusya ve Ukrayna heyetleri yapılan müzakerelerde ateşkes ve diğer siyasi konularda herhangi bir yol alamadı.
Rusya ve Ukrayna’nın şartları
Rusya, Ukrayna’nın NATO’ya üye olmaması dahil tarafsızlığı, Ukrayna’nın militarizmden ve Nazizm’den arındırılması, Kırım’ın Rus toprağı olarak tanınması ve sözde Donetsk ve Luhansk Cumhuriyetleri’nin bağımsızlının tanınmasını şart olarak masaya koyuyor.
Ukrayna ise her şeyden önce Rus askerlerinin ülkeden çıkmasını, savaşın bitmesini ve güvenlik garantileri istiyor. Zelenskiy, Kırım ve Donbas konusunun liderler düzeyinde daha sonra görüşülerek çözülmesini öneriyor.
Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy, savaşın ilk günlerinden itibaren dünya liderlerini Putin’e karşı yaptırım uygulamaya davet etti. Avrupa Birliği (AB) ülkeleri ve ABD dahil Batılı ülkeler Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in kendisi de dahil pek çok kişiye ve şirkete yaptırım kararı aldı. Rusya’daki pek çok Batı menşeili firma faaliyetlerini durdurdu. Rusya’nın yurtdışında bankalardaki varlıkları donduruldu. Pek çok banka yaptırım SWIFT uygulamasından çıkarıldı. Rusya’ya olan uçuşlar iptal edildi. Karşılıklı olarak hava sahaları kapatıldı.
Üst üste pek çok ülkeden savaş nedeniyle Rusya’ya yönelik kınamalar geldi. NATO, Washington Antlaşması’nın 4’üncü maddesi uyarınca müttefiklerle istişarede bulunarak, caydırıcılığı ve savunmayı güçlendirmek için ek adım kararı aldı.
NATO’dan yapılan açıklamada da “Ukrayna’ya yönelik tamamen haksız ve sebepsiz olan korkunç saldırısını mümkün olan en güçlü şekilde kınıyoruz.” ifadesi kullanıldı.
Çin, Rusya’nın Ukrayna’ya askeri müdahalesine ilişkin, taraflara barış kapısını kapatmamaları, sorunu diyalog ve istişare yoluyla çözme yoluna geri dönmeleri çağrısı yaptı.
Türkiye’nin iki ülke arasında barışın sağlanması için arabuluculuk çabası
Rusya ile Ukrayna arasındaki savaşın durması için başta Türkiye olmak üzere İsrail, Fransa ve Almanya gibi ülkelerin girişimleri oldu.
Türkiye özellikle savaşın en başından itibaren Rusya’nın Ukrayna’ya yönelik saldırısını “kabul edilemez” buldu ve reddetti. Türkiye, Rusya ve Ukrayna’nın barış yoluyla sorunları çözmesi için yoğun diplomasi mesaisi harcadı ve arabuluculuk görevi yürüttü. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ve Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy’i bir araya getirmek için her iki liderle de görüşmeler yaptı. Erdoğan, Batılı ülkelerin liderleri ile de pek çok görüşme gerçekleştirdi.
Türkiye, Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun ev sahipliğinde ilk defa Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitro Kuleba’yı savaş esnasında Antalya Diplomasi Forumu marjında bir araya getirdi. Yapılan üçlü görüşme sonrasında Çavuşoğlu, hem Rusya hem Ukrayna’ya giderek muhataplarıyla ateşkesin sağlanması hususunda tekrar görüşmeler yaptı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Rusya ve Ukrayna arasındaki sorunun barış yoluyla çözülmesi için çabaları devam ediyor.