“ Rahmân ve Rahîm olan Allah’ın adıyla”
Hamd, Alemlerin Rabbi Allah’a salât ve selâm Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) ’e Âl-i Âbası, Ehl-i Beyti ve Ashâbı üzerine olsun.
***
Hazreti Peygamber Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in Ashabı ve Ehl-i Beytinden birisinin adı anıldığı zaman Müslümanların hayr ve dua ile tazim anlamında kullandıkları ”Aleyhisselam, Aleyhesselam “Radıyallahu anh”veya “Rıdvânullahi aleyh” ifadelerinin anlamını ,çıkış noktasını ve kimler için kullanıldığını maalesef çoğu Müslüman bilmemektedir.!
Bu ifadelerin kullanılmasından dolayı bazı Müslümanlar itiraz etmekte, yadırgamakta, suizan etmekte ve yanlış ithamlarda bulunmaktadırlar.
**
Günlük hayatımızda Peygamber Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in isminin geçtiği yerde ona salavat getirilmeli, Ehl-i Beytinden birisinin adı anıldığı zaman ”Aleyhisselam, Aleyhesselam ” sahabenin ismi anılınca da “Radıyallahu anh”veya “Rıdvânullahi aleyh”şeklinde hayr ve dua ile tazim etmek gerekir.
Günümüzde de Mü’minler birbirlerine (Allah’ın selâmı senin (sizin) üzerinize olsun, Allah sizi her türlü kaza ve belâdan korusun) (Allah senden razı olsun) diyerek dua niyetine kullanmaktadırlar. (1)
*
~ Radıyallahu anh ” veya “Rıdvânullahi aleyh” ifadesi ne anlama gelir?
~ Bu ifade kimler için kullanılır?
~ Özellikle sahabe adı geçince kullanılan (Radıyallahu anh.) veya “Rıdvânullahi aleyh” ifadesinin kaynağı nedir?
***
Bunun delili şu ayeti kerimelerdir;
‘’ Sâbikun’un, (İslâm’a olan hizmetleriyle öne geçenlerin) birincileri olan Muhâcirler ve Ensâr ile onlara güzelce tâbi’ olanlar var ya, Allah onlardan râzı olmuştur ve(onlar da) O’ndan râzı olmuşlardır ve (Allah) onlar için, altlarından ırmaklar akan Cennetler hazırlamıştır; orada ebedî olarak devamlı kalıcıdırlar. İşte büyük kurtuluş budur!’’(Tevbe (9) 100.)
*
‘’Muhakkak ki Allah, Hudeybiye’de o ağacın altında sana bey‘at ettikleri sırada o mü’minlerden râzı oldu. Onların kalplerindeki ihlâs, temiz niyet ve içten bağlılığı gördü; bu sebeple üzerlerine sekînet, huzur ve itminân indirdi. Onları yakında gerçekleşecek bir fetihle mükâfatlandırdI’’(Fetih (48) 18)
***
Bu ayeti kerimede de buyrulduğu gibi (radiya (A)llâhu ‘anhum veradû ‘anhu )
(Allah onlardan râzı olmuştur ve (onlar da) O’ndan râzı olmuşlardır.)
*
Peygamber Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in vefatından sonra.
Hazreti Ali (Aleyhisselam)’ın şehadeti neticesinde yönetimi ele geçiren Emeviler Halife Ömer b. Abdülazîz (radıyallahu anh)’ın halifeliğine kadar Emevîlerin cahiliyeden kalma inanç ve kinlerinden, siyasi çıkar ve amaçlarına ulaşmada kendilerine rakip ve engel gördükleri Hazreti Ali (Aleyhisselam) ve Ehl-i Beyti ve taraftarı olan sahabeleri toplum nezdinde itibarsızlaştırmak, unutturmak için her yolu kendilerine mübah görüyorlardı.
Cuma hutbelerinde dahi emirname çıkartarak tüm İslam beldelerinin cuma hutbelerinde hakaret içeren ifadeler kullanmaktaydılar.
Emevîler’in idaresinde Halife Ömer b. Abdülazîz (radıyallahu anh) zamanına kadar devam eden bu günah ve çirkin uygulamayı Halife Ömer b. Abdülazîz (radıyallahu anh) kaldırtıp cuma hutbelerinde “teraddî”ye yani “Radıyallāhu anh (Allah ondan razı olsun)” şeklinde duaya çevirmiştir. (2)
***
Günlük hayatta kullanılan selam ifadesi ise; Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadisi şeriflerde “eman, kurtuluş, esenlik, barış” manalarının yanında “selâmlama” anlamına da gelir.
Karşılaşan iki kişiden birinin diğerine “selâmün aleyküm” (es-selâmü aleyküm): (Allah’ın selâmı senin (sizin) üzerinize olsun, Allah sizi her türlü kaza ve belâdan korusun) niyetiyle der.
Kendisine selam verilen kişi de buna aynı manada olmak üzere “aleyküm selâm” (ve aleykümü’s-selâm) diye hayır dua niyetiyle cevap verir.
*
Selâm genel olarak selâmün aleyküm şekilde kullanılmakla birlikte “es-selâmü aleyküm ve rahmetüllāhi ve berekâtüh” ifadesiyle verilip “ve aleykümü’s-selâm ve rahmetüllāhi ve berekâtüh” ifadesiyle alınmaktadır.
*
Efendimiz Ayet ve Hadisi şeriflerde selâm vermenin sünnet, almanın farz olduğunu ve selâm verenin alana göre daha fazla sevap kazanacağını belirtmiştir (3)
***
Allah Teala, Hazreti Adem (Aleyhisselam)’ı yarattığında, ona;
“Git, meleklere selam ver, nasıl selam alacaklarını dinle, bu senin ve neslinin selamlaşma örneği olacaktır.”buyurdu.
Bunun üzerine Hazreti Adem (Aleyhisselam) meleklere;
“es-Selamu aleykum (Allah’ın selamı sizin üzerinize olsun)“dedi.
Onlar da;“Es-Selamu aleyke ve rahmetullah
(Allah’ın selamı ve rahmeti senin üzerine olsun)”diyerek karşılık verdiler. (4)
Selam başta belirtme takısı olmaksızın “Selamün aleyküm” şeklinde de ifade edilebilir. (5)
*
Cenâb-ı Hakk’ın isimlerinden olan Selâm kelimesi Kur’an-ı Kerîm’de kırk kadar ayette geçer. Bunlarda iki tanesini incelersek maksat hasıl olmuş olur inşallah.
*
‘’ And olsun ki elçilerimiz (melekler) İbrâhîm’e müjde ile geldiler: “Selâm (senin üzerine olsun)!” dediler. Bunun üzerine (O da:) “Selâm (sizin üzerinize de olsun)!” dedi; beklemeden (onlara) kızartılmış bir buzağı getirdi.’’ (Hûd / 69)
Bu âyetlerin bazılarında selâm veya selâmün aleyküm şeklindeki sözlerin Hazreti Adem (Aleyhisselam) dan beri ve sonraki peygamberler zamanında da kullanıldığı Resûl-i Ekrem Efendimiz’ (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’e de yanına gelen müminlere selâmün aleyküm diye hitap etmesinin emredildiği şu ayeti kerimede buyrulmaktadır;
‘’Âyetlerimize inananlar sana geldikleri zaman onlara şöyle de: “Size selâm olsun!’’(En‘âm /54)
*
Başka bir ayette de ;‘’selâmlanan kişinin selâma aynı ifade ile karşılık vermesi veya daha güzel bir ifade kullanarak muhatabına hayır duada bulunması emredilmektedir (en-Nisâ 4/86),
Hadisi şerifte de;
’’Daha güzeliyle mukabele etmiş olmak için yapılan ziyadelere ayrıca sevap verileceği ‘’belirtilmektedir. (6 )
***
‘’Aleyhisselam,Aleyhesselam nedir?
Aleyhisselam,Aleyhesselam ; “Allah’ın selâmı onun üzerine olsun” .demektir.
Bu ifadenin kullanılması ve kullanıldığı isimler hakkında bazı Müslümanlar Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in Ehli Beyti’nin adı anıldığında ‘’Aleyhisselam,“(Allah’ın selâmı onun üzerine olsun) ifadesinin kullanılmasına itiraz etmekte, yadırgamakta ve tepki göstermektedirler.
Bu ifadenin Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in Ehli Beyti için kullanılmayacağı ve bu ifadeyi kullanmanın yanlış olduğunu beyan edip bu ifadeyi kullananlara çeşitli ithamlarda bulunmaktadırlar.
***
~Bu yapılan itirazlar ve ithamların dayanağı var mı?
~Aleyhisselam ,Aleyhesselam ifadesinin dinimizdeki yeri nedir?
***
Allah (c.c.) ayeti kerimelerinde ve Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in hadisi şeriflerinde buyurdukları gibi
“aleyhisselâm” (Allah’ın selâmı onun üzerine olsun)” ifadesini Peygamberlerin yanı sıra dört büyük melek ve Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in ehl-i beytinin adı anıldığı zaman ifade edilmesi gerektiğini ve Radıyallahu anh. “Rıdvânullahi aleyh ‘’Allah ondan razı olsun” ifadesini ise Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in ashabının adı anıldığında ifade edilmesi buyrulmuştur.
*
Alemlere Rahmet olarak gönderilen Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) canlı Kur’an olarak yaşadığı bu dünya hayatının sonunda geride ümmetine Kitabullah ve Ehl-i beyt’ini. emanet olarak bırakmıştır.
*
Ashab ve tabiin döneminde yaşayan Mü’minler Hazreti Peygamber Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem)’e karşı besledikleri sevgi ve saygının bir benzerini Allah’ın emri olarak onun yakınları olan Ehl-i beytine de göstermişlerdir.(Şura/23)
*
Ehl-i Beyti; Kur’an-ı Kerim ve hadis-i şeriflerde açık ve net olarak tanımı ve çerçevesi belirlendiği halde ne yazık ki günümüzde değeri, anlam ve önemi yanlış anlaşılan veya doğru olarak bilinmeyen bir kavram haline getirilmiştir.
*
Bu ifadenin Ehl-i Beyt için kullanılmasına itiraz edenlerin dayanağı;
‘’ Bu ifade Sadece Peygamberler ve sayılı Melekler için kullanılabilir.’’ iddialarına karşı.
***
Aleyhisselam, ifadesinin Peygamber Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in Ehl-i Beytinin adı anıldığı zaman ifade edilmesi gerektiğinin delili ayeti kerime ve Efendimiz (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’in hadisi şeriflerinden anladığımızdır.
Muhakkak ki doğrusunu Allah ve Resulü (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) daha iyi bilir.
*
“Muhakkak ki Allah ve melekleri, o peygambere salât ederler. Ey iman edenler! (Siz de) ona salât edin ve (ona) teslimiyetle selâm verin!.”(Ahzap:56)
*
Sahabilerden Ebû Muhammed Ka’b bin Ucre (radıyallahu anh) söyle anlatır:
‘’-Bu Ayet nazil olunca bir gün Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem) yanımıza gelmişti kendisine sorduk:
“-Yâ Resulullah! Sana nasıl selâm vereceğimizi öğrendik, ancak sana nasıl salavat getireceğiz?”
*
Efendimiz Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) buyurdu;
Cebrail (Aleyhisselam) buyurdu ki:
‘’-Aziz ve Celil olan Allah’ın izzeti için bu şekilde indirdim.’’
“Allâhumme salli alâ Muhammed’in ve alâ âli Muhammed. Kemâ salleyte alâ İbrahime ve alâ âli İbrahim. İnneke hamidun mecîd.“
*
“Allah’ım! Muhammed’e ve Muhammed’in Âl-i Beytine ,İbrahim ve onun Âl-i Beyti üzerine salât ettiğin gibi salât et! Şüphe yok ki, sen çokça hamd edilen ve şanı yüce olansın.’’
*
“Allâhumme barik alâ Muhammed’in ve alâ âli Muhammed. Kemâ barekte alâ İbrahîme ve alâ âli İbrahim. İnneke hamidun mecîd.”
*
‘’Allah’ım! Muhammed’e ve Muhammed’in Âl-i Beytine , İbrahim ve Âl-i Beytine bereket ihsan ettiğin gibi bereket ihsan eyle! Süphesiz ki, sen çokca hamd edilen ve şanı yüce olansın.”
‘’Bana böyle salâvat getirin’’ buyurdu.‘’(7)
*
Sonra Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) buyurdu ki;
“Bana sonu (nesebi) kesik salâvat getirmeyin.“
‘’–Kesik salavât nedir?’’diye sorduklarında;
Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) söyle buyurdu:
“Allahumme salli alâ Muhammed” şeklinde deyip durmanızdır”.
‘’-Siz salâvatı söyle söyleyin:
‘’Allahumme salli alâ Muhammed’in ve alâ âl-i Muhammed“ (8)
”Allah’ım Efendimiz, Muhammed’e ve Âl-i Beytine (evladu iyaline) salatu selam eyle rahmet et, selametlik ver.”
*
Salavat nasıl okunması gerektiğine dair Efendimiz Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’ın bu ikazının bir nedeni de şu hadisi şeriftir;
“Ali bendendir, ben de ondanım”,Fatıma benden bir parçadır”, “Hasan ve Hüseyin benden bir parçadır” (9)
Efendimiz Resulullah (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’birçok defa dile getirdiği nesli olan Ehl-i Beyt’i ile kendisinin bir bütün olduklarını beyan buyurmuştur.
***
Hanefî mezhebine göre bu duanın namazların son ka‘desi ile müekked sünnet olmayan nâfile namazların ilk ka‘desinde ve Mâlikî mezhebine göre sadece namazların son ka‘desinde okunması sünnettir.
Şâfiî ve Hanbelî mezhebine göre ise namazın son ka‘desinde Hazreti Peygamber Efendimiz’e salât etmek farzdır.
Şâfi mezhebi ayrıca salavatı hutbenin rükünleri arasında sayar.
***
İslam alimleri Hazreti Fatıma için “Aleyhesselam” ve Ehl-i beytin diğer tek fertleri için “Aleyhisselam” toplu olarak ise “Aleyhimüsselam” ifadesini kullanmışlardır.
*
İmam Ahmed b. Hanbel’in “Fedailu’s-Sahabe” adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Fatıma için “Aleyhesselam” ifadesinin kullanıldığı görülmektedir. (10)
*
İmam Ahmed b. Hanbel’in “Fedailu’s-Sahabe” adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Ali için “Aleyhisselam” ifadesinin kullanıldığı görülmektedir.(11)
İmam Ahmed b. Hanbel’in “Fedailu’s-Sahabe” adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Hasan (için “Aleyhisselam”iifadesinin kullanıldığı görülmektedir..(12)
İmam Ahmed b. Hanbel’in “Fedailu’s-Sahabe” adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Hüseyin için “Aleyhisselam” ifadesinin kullanıldığı görülmektedir.(13)
*
Taberani’nin el-Mucamu’s-Sağir,1/275) de adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Ali için “Aleyhisselam” ifadesinin kullanıldığı görülmektedir..(14)
Taberani ‘nin el-Mucamu’s-Sağir,1/275) de adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Fatıma için “Aleyhesselam” ifadesinin kullanıldığı görülmektedir. (15)
*
İmam Gazali (İhya, 2/30, 46) adlı eserinde Hazreti Fatıma için “Aleyhesselam” ifadesini kullanmıştır (16)
İmam Gazali (İhya, 2/173) adlı eserinde Hazreti Ali için “Aleyhisselam” ifadesini kullanmıştır ((17)
İmam Gazali (İhya, 2/140) adlı eserinde Hazreti Hasan için “Aleyhisselam” ifadesini kullanmıştır (18)
*
Taberi (Tarihu’t-Taberi, 11/536, 539, 544) adlı eserinde Hz. Ali, Hz. Hasan için “Aleyhisselam” ifadesini kullanmıştır.(19)
*
İmam Buharî’nin Sahih adlı eserinde geçen hadisi şerifte Hazreti Fatıma isminin geçtiği yerde “Aleyhesselam”” ifadesinin kullandığı görülmektedir. ( 20).
***
Bu misallerde görüldüğü gibi çok değişik sahadaki ilim ehlinin Ehl-i Beyt’ten Hazreti Fatıma için ‘’Aleyhesselam’’ ve diğer fertleri içinde ,“Aleyhisselam” çoğul olarak da “Aleyhimüsselam” ifadesini kullandıkları görülmektedir.
*
Günlük hayatlarında da karşılaştığı kişilere selâmün aleyküm” (es-selâmü aleyküm): (Allah’ın selâmı sizin üzerinize olsun.), diyerek, Allah’ın selamını sıradan insanlara layık görürken Efendimiz Hazreti Muhammed’in (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) ve Âl-i Beytine Allah’ın selamını layık görmemesi bir Mü’min için hiç düşünülemez bile.
Büyük bir ihtimalle Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem ) ve Âl-i Beytine Aleyhimüsselam”ifadesinin kullanılmasına İtiraz edenler bu ayrıntıyı bilmeden itiraz etmektedirler.
Görüldüğü gibi Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’e ve Âl-i Beytine salâtu selam etmek ayet ve Hadisi şerifler ile sabittir.
*
Mü’min olan her kişi bilmeden veya gafilane ”Aleyhimüsselam” ifadesinin kullanılmasına itiraz etse bile zaten günlük farz, sünnet ve nafile olarak kıldığı namazların son ka’desinde okuması gereken salli ve barik dualarında Efendimiz, Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’e ve Âl-i Beytine (evladu iyaline) salatu selam etmektedir.
Rabbim kıldığımız namazlarda ,yaptığımız dua salât ve selamların mana ve ruhundan ,sevaplarından nasipsiz ve gafillerden eylemesin.
***
Ey Alemlerin Rabbi olan Allah’ım! Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’e onun Âl-i ne ve Ehl-i Beytine, ashabına her göz kırpacak kadar zamanda (her an, her saniye) her nefes alacak zamanda sana malum olan varlıklar adedince salât ,selam ve rahmet eyle.
*
İlâhi sen bizleri Al-i Beytinin yolundan ayırma.
Efendimiz Hazreti Muhammed (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem )’e lâyık ümmet eyle, yolunda daim ve kaim eyle.
O’nun ahlâkıyla ahlakımızı tezyin eyle, sevgisine lâyık eyle.
İlâhî bu sevgiye kavuşamadıysak kavuşabilmemizi.
Kavuştu isek bu sevgiyi koruyabilmemiz için, yer yüzünde İlâhî sevginin yansıdığı odak olarak yaratılan
“Rahmeten li’l-Âlemin” olan Efendimiz ,Resul-i Ekrem (sallalahu aleyhi ve alihi ve sellem)’i ve Ehl-i Beyt’ini ve Ashabını sevmemizi, onların sevgi dairesine girebilmemizi ve onların yolunda onlarla aynileşmeyi nasip eyle.
Bu uğurda şüheda-i Kerbela’ya verdiğin ecir ve fazileti ve şehadeti bizlere de lütfeyle. Kıyamet günü birlikte efendimizin sancağı altında haşr eyle . Amin.
Selam ve Dua eder dualarınızı bekleriz.
Cesim ZEYDANLI –18-01-2024 ANKARA
ULUSLARARASI EHL-İ BEYT ARAŞTIRMA VE DAYANIŞMA DERNEĞİ GENEL BAŞKANI
Kaynaklar:
1~.(Şemseddin es-Sehâvî, III, 258)
2~ (TDV İslâm Ansiklopedisi 34. cilt, 386-387 )
3~ (Mevsılî, IV, 164)
4~ ( Buharî, Halku Adem, 2, IV, 102; Tecrîd Sarîh, Terc. IX, 46, H. No: 1367; el-Kurtubî, a.g.e, XX, 45.)
5~ (Buharî, İsti’zan, 9; A.b. Hanbel, I, 387.)
6~ (Tirmizî, “İstiʾẕân”, 2)
7~ (İmam Zeyd b. Ali (a.s.)- El Mecmû’u’l-Fıkhî ), (Buhârî, Enbiya,10; Da’avat, 31, 32; Müslim, Salat, 65, 66, 69)
8~(İbn Hacer el- Mekki, es-Savaik’ul-Muhrika, s.87).
9~(Ahmed, Müsned, IV, 328, -Buhârî, Sahih, Menakıb, 40, 59;-Muslim, Sahih, Fedail’us-Sahâbe, 93-94;-Nesai, Hasais, s. 7-60)
10~ (Fedailu’s-Sahabe (2/758)
11~ (Fedailu’s-Sahabe (2/651)
12~ (Fedailu’s-Sahabe (2/780)
13~ (Fedailu’s-Sahabe 2/574)
14~ (el-Mucamu’s-Sağir,1/275)
15~ (el-Mucemu’l-Kebir, 3/58)
16~ (İhya, 2/30, 46)
17~ (İhya, 2/173)
18~ (İhya, 2/140)
19~ (Tarihu’t-Taberi, 11/536, 539, 544)
20~ ( Sahîh-i Buhârî Farzu’l-Humus 6, 1/818 )
21~ (Sünen-i Ebu Davud Harâc ve’l-fey’ ve’l-imâre 19, /692)
Not. Kaynak gösterilmeden izinsiz kullanılamaz. :5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu uyarınca eser sahibi, telif hakkı kapsamında; manevi ve mali haklara sahiptir