Elif Lale Kırcaoğlu yazdı...
Türkiye’nin savunma sanayiinde yaşadığı dönüşüm, 1970’li yıllarda merhum Necmettin Erbakan’ın "ağır sanayi hamlesi" ile başlamış, 2000’li yıllarda ise Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde büyük bir ivme kazanmıştır. Bu makalede, Türkiye’nin savunma sanayii politikalarının tarihsel gelişimi, vizyoner liderlerin etkisi ve günümüzdeki uluslararası konumu ele alınmaktadır. Türkiye'nin artık ithal bağımlılığını büyük ölçüde azaltmış ve kendi yerli sistemlerini geliştiren bir ülke konumuna yükselmiş olması, bu stratejik sürecin en dikkat çekici çıktılarından biridir.
Savunma sanayii, bir ülkenin bağımsızlığı ve güvenliği açısından stratejik öneme sahiptir. Türkiye, 20. yüzyılın büyük bölümünde savunma teknolojileri açısından dışa bağımlı bir profil sergilemiş, ancak özellikle 1970’li yıllardan itibaren bu alanda yerli ve milli üretim politikalarını benimsemeye başlamıştır. Bu sürecin iki önemli mihenk taşı ise Necmettin Erbakan ve Recep Tayyip Erdoğan’dır.
1. Erbakan Dönemi: Ağır Sanayi ve Milli Kalkınma Vizyonu
Merhum Prof. Dr. Necmettin Erbakan, 1970’li yıllarda Türkiye’de sanayileşmenin temelini oluşturacak “Ağır Sanayi Hamlesi”ni başlatmış ve 1975 yılında kurulan 200'ü aşkın fabrikanın projesine öncülük etmiştir (Yılmaz, 2008). Bu hamle kapsamında savunma sanayii de özel olarak ele alınmış, askeri araç-gereç ve teknoloji üretimi için altyapı çalışmaları yapılmıştır. Erbakan’ın “önce ahlak ve maneviyat” anlayışı, teknolojik kalkınmanın etik bir temel üzerine oturması gerektiği fikrini beraberinde getirmiştir.
Ayrıca, ilk yerli otomobil projeleri de Erbakan’ın girişimleriyle hayat bulmuş; Kıbrıs Barış Harekâtı sonrası yaşanan silah ambargosu, yerli üretimin zorunluluğunu net şekilde ortaya koymuştur (Demir, 2014).
2. AK Parti Dönemi ve Erdoğan Liderliğinde Savunma Sanayiinde Atılım
2002 yılında iktidara gelen Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) ile birlikte, Türkiye savunma sanayii alanında daha somut ve büyük ölçekli yatırımlara yönelmiştir. Recep Tayyip Erdoğan liderliğinde yürütülen bu politikalar, “Milli Teknoloji Hamlesi” vizyonu çerçevesinde ilerlemiştir. Bu dönemde ASELSAN, TUSAŞ, ROKETSAN, HAVELSAN gibi kurumlar güçlendirilmiş; SİHA, İHA, tank, helikopter, füze sistemleri gibi pek çok yerli ürün geliştirilmeye başlanmıştır (Savunma Sanayii Başkanlığı Raporu, 2022).
Özellikle Bayraktar TB2 ve AKINCI gibi insansız hava araçları, Türkiye’nin bu alanda dünya ligine yükselmesini sağlamıştır. Ukrayna-Rusya Savaşı ve Karabağ Savaşı gibi çatışmalarda Türk SİHA’larının etkin rol oynaması, bu teknolojilerin başarısını uluslararası arenada kanıtlamıştır (Kardaş & Ulutaş, 2023).
3. Türkiye’nin Küresel Rekabet Gücü
Türkiye 2020’li yıllarda artık savunma ürünlerini ithal eden değil, ihraç eden bir ülke konumuna gelmiştir. 2023 yılı itibarıyla Türk savunma sanayii ihracatı 5.5 milyar dolara ulaşmış; bu ürünler başta Katar, Pakistan, Ukrayna, Azerbaycan gibi ülkelere satılmıştır. Ayrıca TCG Anadolu gibi donanma projeleriyle birlikte deniz kuvvetlerinde de önemli hamleler yapılmaktadır (SSB, 2023).
Türkiye’nin NATO üyeliği, bölgesel askeri operasyonları ve kendi iç güvenlik ihtiyaçları, savunma sanayiine olan stratejik yaklaşımın sürekliliğini de sağlamaktadır.
Türkiye’nin savunma sanayii alanındaki gelişimi, iki temel dönemin birikimiyle açıklanabilir: Erbakan dönemi, vizyonun ve altyapının temellendirildiği bir başlangıç niteliğindedir; Erdoğan dönemi ise bu vizyonun pratiğe döküldüğü, uluslararası alanda karşılık bulduğu bir yükseliş dönemidir. Günümüzde Türkiye, kendi güvenlik sistemlerini kuran, bu sistemleri ihraç edebilen ve stratejik bağımsızlık hedefini gerçekleştirmeye yaklaşmış bir ülke olarak yeni bir dönemin kapılarını aralamaktadır.
